Fehmi Koru*
Nihayet bu da oldu: New York eyaletinin başsavcısı -siyahi bayan savcı Letitia James– ABD’nin eski lideri ve bir sonraki başkanlık seçiminin beklenen adayı Donald Trump’ı dün sabah karşısına oturttu ve dört saat boyunca kendisine sorular yöneltti.
Başsavcı James, servetini New York’ta emlak yatırımlarından sağlamış olan Trump’a, sahip olduğu mülklerin fiyatını yükseltmek için başvurduğu yasadışı yollarla ve vergi kaçırma teşebbüsleriyle ilgili soruları birbiri gerisine yöneltti; Trump da “Adınız ne?” sorusuna “Donald Trump” karşılığını verdikten sonra, savcıya, kendisine karşı bir hınç hareketi başlatıldığı için üzerine gidildiğini, bu yüzden de ABD anayasasının “Hiç kimse kendi aleyhine sonuçlar doğuracak hususlarda tanıklığa zorlanamaz” diye özetlenebilecek ek beşinci unsuru gereği sorulara karşılık vermeyeceğini söyledi.
Ardından gelen bütün sorulara da daima tıpkı mukabelede bulundu: “Daha evvel söylediğim üzere anayasal hakkımı kullanarak bu soruya da karşılık vermiyorum.”
Tam dört saat, başsavcı sorular yöneltti, Trump hiç istifini bozmadan “Daha evvel söylediğim gibi…” demekle yetindi.
Medya, Trump’ın dört yıllık başkanlık periyodu boyunca, siyasalların anayasanın beşinci ek hususuna sığınarak söz vermekten kaçınmalarına daima karşı çıktığını hatırlatıyor.
“Dün dündür, bugün de bugün” kuralı ABD’deki siyasetçiler için de geçerli.
New York’taki büsbütün iş hayatıyla ilgili uygulamaları yüzünden mahallî savcılıkça başlatılan soruşturmaya karşı halinin, Trump hakkında federal savcıların hazırlamakta olduğu ‘darbe teşebbüsünde bulunduğu’ yahut ‘darbecilere dayanak verdiği’ savlarını içeren sorgulama için tabirine başvurulduğunda da devam edeceği sanılıyor.
ABD anayasası Trump’a o denli davranma kolaylığı sağlıyor.
Sağlıyor, lakin ABD’deki adalet sistemi yargılamada öbür tekniklere de sahip.
Özellikle federal yasalar ‘şüpheli’ yahut ‘ilgili kişi’ olarak maksat alınan siyasi bireyler konusunda çok sert…
Yargı ağına yakalananlara karşı uygulanan sert metotların ülkeye başkanlık etmiş birine karşı kullanılmayacağını düşünenler vardı; New York başsavcısının onu ayağına kadar getirtip iş hayatındaki uygunsuz davranışlarından dolayı hesaba çekmesinden, ABD tarihinde bir birinci olarak Trump’ın üzerine gidileceği anlaşılıyor.
Bir gün evvel de ABD’de bir öbür birinci tekrar Trump’a karşı gerçekleşmişti: FBI eski liderin ikametgâhını bastı, arayıp taradı ve kasasındaki dokümanlara el koydu.
Trump siyasi bir cadı avına maruz bırakıldığı yolundaki çıkışlarında haklı olabilir; ülkedeki siyasi sistem, 2024 yılında yine başkanlığa adaylığını koyacağını ilan etmiş ve seçilebilmek için kampanyasını erkenden başlatmış Trump’ın önünü yargı eliyle kesmeye kararlı görünüyor.
İki yıl evvel, 2020’de, onun karşısına aday olarak çıkıp az bir oy farkıyla lider seçilmeyi başarmıştı Joe Biden; 1942 doğumlu yeni liderin yaşının bayağı ileri olduğu seçildikten sonra fazlaca aşikâr olmaya başladı. Hayatının dörtte üçünü siyasi hayatın içerisinde geçirmiş olması da Biden’ın yaş algılamasını olumsuz etkiliyor.
Joe Biden iki yıl sonra tekrar aday olur ve o da karşısına aday olarak çıkarsa, seçimin galibinin kim olacağı şimdiden aşikâr üzere: Donald Trump…
Sistem -buna ‘Amerikan derin devleti’ diyenler de var- ne kıymetine olursa olsun Trump’ı durdurmaya kararlı görünüyor.
Yargı yolu en kestirme formül üzere.
Aynı vakitte Trump algısını da zedelemeye yarayacak bir usul yargı…
Daha şimdiden üçüncü bir birinci olarak yeni bir ihtimalden kelam edilmeye başlandı. Daha evvel hiçbir lider yahut eski lider misyon sonrasında yargılanmamış, hatalı bulunup cezaevine konulmamıştı; hakkında başlatılan türel sürecin sonunda Trump’a cezaevi yolu da görünebilir.
[Görevdeyken haklarında azil süreçleri başlatılmış liderler oldu ABD’de; ‘Watergate skandalı’ Richard Nixon hakkında ‘azil’ sürecine yol açmış, ‘Monica skandalı’ Bill Clinton’u da tıpkı sürece muhatap etmişti. Nixon istifa etti, yerine gelen lider Gerald Ford’un birinci işi onu affetmek oldu; Clinton ise evvel yemin altında palavra söylediği ve adaleti yanılttığı münasebetleriyle hatalı bulundu, bunun üzerine Ulu Divan’a dönüşen Senato’da yargılandı, lakin az bir oy farkıyla yerinde kalmayı başardı. Trump iki sefer Kongre’de azil sürecinden geçti ve sonunda üçte iki oy bulunamadığı için vazifeden alınamadı.]
Önümüzdeki devirde hakkında açılmış siyasi soruşturmalar yargılanmasını getirir ve hatalı bulunursa, Trump’ın siyasi umutları suya düşmüş olacak.
Yerine kızını mı yahut oğullarından birini mi aday gösterme gayretine girer? Trump’ın iştahını kesmekte zorlanan Cumhuriyetçi Parti o denli bir durumda Trump soyadlı öbür birinin adaylığına müsaade verir mi?
Bu sorulara yanıt aramak için şimdi erken.
Eski devlet liderlerinin vazifelerini bıraktıktan sonra yargı kıskacına düşmeleri dünyada yeni bir eğilim üzere. Trump hakkında yeni başlayan süreç öbür ülkelerde sonuç bile aldı. Bu yılın 13 Mart günü, Bolivya’nın eski cumhurbaşkanı Jeanine Áñez terörizm, komplo ve halkı ayaklanmaya kışkırtma suçlamalarıyla tutuklandı. Ondan bir hafta evvel, Fransa’nın eski cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy yolsuzluk ve nüfuz ticareti suçlamasıyla üç yıl mahpus cezasına çarptırıldı. İsrail’in eski başbakanı Benjamin Netanyahu şimdilerde her gün mahkemelerde hesap veriyor. Güney Afrika eski cumhurbaşkanı Jacob Zuma’nın yargılanması Mayıs ayında başladı.
Güney Kore 1990 yılından başlayarak en son 2018’de Park Geun-hye olmak üzere tam beş cumhurbaşkanını çeşitli sebeplerle yargıladı ve mahpusa attı.
Herhalde kendisinden önceye ilişkin bu küresel örnekler Trump’ın uykularını kaçırıyordur.
Trump adliyeye gitmek üzere New York’taki konutundan çıktığında kaldırımda bekleyenler ortasında yüzüne kendisinin maskesini takmış, mahkum elbiseli bir adam da vardı.
O adam Trump’ı yargı daha hakkında karar vermeden cezaevine layık görüyor olmalı.
Bakalım yargı ne diyecek?
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.