Otomobiller, telefonlar, tıbbi aygıtlar, ATM’ler ve beyaz eşyalara kadar her elektronik eserde kullanılan yarı iletkenlerin pandemi nedeniyle üretiminin ve sevkiyatının azalması fiyatların çok fazla yükselmesine neden olmuştu.
Sabah’ın haberine göre Dünyada her 10 çipten altısının üretildiği Tayvan çip üretimi için kıymetli bir merkez. Çin de ABD de bağlı kalmak istemiyor. 2 Ağustos’ta ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin Tayvan’ı ziyaret etmesinin temel nedeni olarak ABD’nin bu bağımlılığını azaltmak için yeni teşebbüslerde bulunması gösterildi.
Taiwan Semiconductor Manufacturing Company Limited (TSMC), global çip pazarında yüzde 53 pazar hissesine sahip. Öbür Tayvan merkezli üreticiler ise pazarın yüzde 10’unu elinde bulunduruyor.
Biden idaresinin Tedarik Zinciri İnceleme Raporu’nda “Amerika Birleşik Devletleri, çiplerini üretmek için tek bir şirkete (TSMC) büyük ölçüde bağımlı” olduğu bilgisi yer alıyor. ABD, yerli çip üretimini artırmak için TSMC’yi ikna etti. Bu kapsamda TSMC, 2024’te ABD’de dev bir çip üretim tesisi kuracak. ABD Senatosu, çip üretim bölümüne 280 milyar dolarlık yardımı öngören yasa tasarısını da onayladı. Yarı iletkenler için 52 milyar dolar sübvansiyon sağlanacak.
ÇİN’İN TAYVAN ABLUKASI DAHA DA ARTABİLİR
Pelosi’nin ziyaretinden sonra, Çin ordusu birinci sefer Tayvan etrafında süreksiz bir deniz ablukası uygulayarak adaya giden ve adadan gelen deniz yollarını kısıtladı. Daha kapsamlı bir ablukanın gelebileceğinin de sinyalleri verildi.
Çin Komünist Partisi’nin gazetesi Küresel Times, Tayvan’a bir savaş uçağı gönderilmesini tavsiye etti. Çin askeri uçakları aslında rutin olarak Tayvan’ın hava alanına girip çıkıyordu.
BM’ye nazaran Güney Çin Denizi, global deniz ticaretinin tam üçte biri için bir otoyol üzere çalışıyor. Sıcak çatışma olmasa bile mevcut tansiyon sonrası Çin’in ablukayı artırması dünyayı yeni bir çip kriziyle baş başa bırakabilir.
Halihazırda global ekonomiyi rahatsız eden bir öbür sorun olan mikroçip eksikliği, Tayvan ile ticaret yapılamazsa daha da vahim hale gelecek. En gelişmiş yarı iletken çiplerin yüzde 90’ından fazlası Tayvan’da üretiliyor. Bu tesisler Çin denetimine girerse yahut diğer bir biçimde etkilenirse, dünyada ekonomik bir zelzele oluşacak.
TSMC, Çin telekom devi Huawei’ye satışı durdurunca şirketin gelirinin yüzde 30’una mal oldu. Başka ülkeler üzere Çin de çip üretimini ve kapasitesini teşvik etmek için milyar dolarlar harcıyor. Fakat Pekin hâlâ yılda 300 milyar doların üzerinde yarı iletken ithal ediyor. Ülke 2015’te ‘Made in China 2025’ planıyla, ileri teknolojide kendi kendine kâfi hale gelmeyi hedefliyor ve kendi çiplerinin yüzde 70’ini üretme maksadı var.
ABD-ÇİN ORTASINDAKİ ÇİP KRİZİ TÜRKİYE İÇİN YENİ BİR FIRSAT OLABİLİR
Jeopolitik pozisyonundan ötürü Türkiye başta Avrupa olmak üzere tüm kıtalara çip sevkiyatı yapabilecek kıymetli bir aktör. Bu kapsamda yapılacak milletlerarası muahedeler çerçevesinde çip üretim tesisleri için Türkiye tercih edilirse hem yeni bir istihdam alanı yaratılabilir hem de çip krizinin tesirleri bir anda ortadan kaldırılabilir.