Kazakistan’da halk, Haziran ayında yapılan referandum sonucu değiştirilen sistemin birinci cumhurbaşkanını seçmek üzere sandık başına gitti. Kazakistan Merkez Seçim Komitesi tarafından yapılan açıklamada, erken cumhurbaşkanlığı seçiminde oy verme sürecinin mahallî saatle 07.00’de başladığı belirtildi. Yaklaşık 11 milyon 950 bin 485 seçmen, yurtdışındaki 68 sandık da dahil toplam 10 bin 169 sandıkta 20.00’ye kadar oy kullanarak ülkeyi 7 yıl yönetecek yeni cumhurbaşkanını seçecek.
Seçimleri 35 ülkenin yanı sıra Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA), Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) ve öbür örgütlerden toplam 641 yabancı gözlemci takip ediyor.
Seçimlerde altı aday yarışıyor
Siyasi partiler ve derneklerin cumhurbaşkanı adayı gösterme hakkına sahip olduğu ülkede, kelam konusu parti ve dernekler kendi üyeleri olmayanları da aday gösterebiliyor. Seçimlerde 69 yaşındaki mevcut Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Ulusal Toplumsal Hizmet Uzmanları Birliği’nden Karakat Abden (48), Ulusal Toplumsal Demokrat Partisi adayı Nurlan Auyesbayev (65), Halk Demokrasi Partisi (Auıl) adayı Jiguli Dayrabayev (68), Amanat Sendikalar Birliği adayı Meyram Kajıken (61) ve “Kazak Anneleri Gelenek Yolunda” isimli derneğin adayı Saltanat Tursınbekova (56) olmak üzere toplam 6 aday yarışıyor.
İktidar partisi Amanat dahil bir dizi partinin bir ortaya gelerek kurduğu “Halk Koalisyonu” ismine aday gösterilen Cumhurbaşkanı Tokayev, Ocak ayında yaşanan olaylarının akabinde “Yeni Kazakistan’ı inşa edeceğiz” sloganıyla başlattığı kapsamlı siyasi reformlarıyla favori isim olarak öne çıkıyor.
Adaylar ortasında iş insanı, hukukçu ve kamu çalışanları da bulunuyor.
Öte yandan, Cumhurbaşkanı Tokayev, 1 Eylül’deki halka sesleniş konuşmasında erken cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yapılmasını önermiş, 21 Eylül’de seçimin 20 Kasım’da yapılacağına ait kararnameyi imzalamıştı.
Cumhurbaşkanlığına gelen ismin bir daha seçilme hakkı olmayacak
Kanun gereği son 15 yıldır ülkede ikamet eden, üniversite mezunu ve 40 yaş üstü Kazakistan vatandaşları cumhurbaşkanlığına aday olabiliyor. Adayın ayrıyeten devlet kurumlarında 5 yıllık çalışma tecrübesi olması ve Kazakça lisanını çok yeterli derecede bilmesi gerekiyor. Cumhurbaşkanlığı misyon mühletinin 5 yıldan 7 yıla çıkarıldığı seçim kanunu kapsamında cumhurbaşkanlığına seçilen kişi, tek periyot vazife yapabilecek ve bir daha seçilme hakkı olmayacak. Böylelikle “iktidardaki tekelleşmenin” ortadan kaldırılması hedefleniyor.
Ocak ayındaki olaylarda 220’den fazla kişi hayatını kaybetmişti
Kazakistan’da 2 Ocak’ta Mangistau bölgesindeki Zhanaozen ve Aktau’da akaryakıt fiyatlarına artırım yapılmasına karşı halk sokaklara dökülmüş, protestolar iki gün sonra Almatı ve ülke genelindeki öteki kentlere yayılarak şiddetini arttırmıştı. Cumhurbaşkanı Tokayev’in, ayaklanmadan sorumlu tuttuğu hükümetin istifasını kabul etmesine ve akaryakıt fiyatlarına yapılan artırımların kaldırılmasına karşın protestocular geri adım atmamıştı. Göstericilerin devlet kurumlarını maksat aldığı ülkede harikulâde hal (OHAL) ilan edilmişti. İçişleri Bakanlığı, fiyatları artırmak için bâtın mutabakat yapma kuşkusuyla akaryakıt şirketleri hakkında soruşturma başlatmıştı. Yaşanan şiddet olaylarının akabinde devlet kurumlarında vazifeden almalar başlamıştı. Güvenlik Kurulu Başkanlığını eski Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’den devralan Cumhurbaşkanı Tokayev, Nazarbayev’in yeğeni Ulusal Güvenlik Komitesi Lideri Birinci Yardımcısı Samat Abiş’i de vazifeden almıştı. Nazarbayev’in damatları ise misyonlarından istifa etmişti.
Tokayev KGAÖ’den yardım istemişti
Tokayev, şiddetin bastırılması için Rusya, Belarus, Kazakistan, Ermenistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın üye olduğu Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nden (KGAÖ) yardım istemişti. Örgüt, ülkedeki durumu istikrara kavuşturmak için ülkeye 2 binden fazla barış gücü göndermişti. Tokayev, 11 Ocak’ta ülkede istikrarın tekrar sağlandığını belirterek barış gücü misyonunun sona erdiğini duyurmuştu.