SERVET YILDIRIM – Almanya’da kritik bir yasal düzenleme yaklaşık 3 ay sonra yürürlüğe girecek. Almanya ile iş münasebeti içinde olanlar muhtemelen durumun farkındadırlar; Alman Federal Meclisi “Tedarik Zinciri Yasasını” geçen yıl kabul etmişti. Yasa Alman yasası lakin tesiri Türkiye üzere Almanya ile ağır ticaret yapan tüm ülkelerde hissedilecek. Bu maddeden sonra iş hayatında bir çok şey değişecek, ziyanlı alışkanlıklar terk edilecek. Almanya açılması gereken bir kapıyı araladı. Ticarette yalnızca ekonomik boyut değil, tıpkı vakitte toplumsal ve çevresel boyutu da dikkate almaya başlıyor. Yalnızca iş sıhhati ve güvenliği değil, etraf kirliliği, atık idaresi, kaynak kullanımı ve iklim üzere kavramları da dikkate alıyor.
Yasa 1 Ocak 2023 itibariyle yürürlüğe girecek. Buna nazaran, 2023 yılından itibaren en az 3 bin çalışanı olan Alman şirketler tedarik zincirlerinde yani mal ve hizmet aldıkları şirketlerdeki insan hakları, çocuk personelliği, iklim ve doğal kaynaklar konusunda sorumlu olacak. Gereğini yerine getirmeyen, yani tedarikçilerinde “insan hakları ihlallerine ve etraf ihlallerine“ karşı tedbirler almayanlara yıllık satışlarının yüzde 2’sine varan oranlarda ceza var.
Diğer birçok ülkeye örnek olacak bu yasa, 2024 yılından itibaren çalışan sayısı en az 1000 olan şirketlere de uygulanacak.
Kurumsal münasebetler danışmanlık şirketi Corpera’nın kıdemli danışmanlarından Mihriban Demir ve Mehmet Çakmak’ın hususla ilgili kaleme aldıkları bir çalışma var. Mevzuyu hayli ayrıntılı anlatıp, Türk şirketlerine tesirlere bakmışlar.
Yasa neler öngörüyor?
“Bu maddeden sonra Almanya’ya ihracat yapan, mal tedariki sağlayan, iştirakler geliştiren şirketlerin bu iş münasebetlerini sürdürebilmeleri için milletlerarası çevresel ve toplumsal standartlara ahenk sağlaması gerekliliği ortaya çıktı” diyen Corpera danışmanları Türk şirketlerini de direkt ilgilendiren bu standartların neler olduğuna ve gerekli iyileştirmeleri yapmak için nelerin hayata geçirilmesi gerektiğine bakmışlar.
Bu yasa ile ithalat yapan Alman şirketlerinin, dünyanın neresinde faaliyet gösteriyor olursa olsun tedarikçilerinin çevresel, toplumsal ve yönetimsel (ESG) bahislerdeki faaliyetlerinin de sorumluluğunu almaları gerekecek.
Demir ve Çakmak şirketlerin, birinci basamak tedarikçilerinden başlayarak öncelikle ele alması gereken mevzuları şöyle sıralamışlar:
– Çocuk personel çalıştırma: İstihdam yaşının 15’ten az olmamasını öngören istihdam yeri hukukuna nazaran, zarurî eğitimin sona erdiği yaşın altındaki bir çocuğun çalıştırılmasının yasaklanması, 18 yaş altındaki çocuklar için en makûs biçimlerdeki (çocukların alım satımı, borç karşılığı çalıştırılması, çocukların fuhuşta kullanılması, tabiatı yahut gerçekleştirildiği şartlar itibariyle çocukların sıhhat, güvenlik yahut ahlaki gelişimleri açısından ziyanlı olan işler) çocuk işçiliğinin yasaklanması.
– Zorla çalıştırma: Rastgele bir kişinin ceza tehdidi altında ve borç köleliği yahut insan kaçakçılığı üzere sebeplerle bu kişinin tam isteği olmadan mecbur edildiği tüm iş ve hizmetler.
– Çalışan hakları: İşyeri ortamında, bilhassa çok ekonomik yahut cinsel sömürü ve aşağılama yoluyla, her türlü köleliğin, köle gibisi uygulamaların, serfliğin yahut öteki tahakküm yahut baskı biçimlerinin yasaklanması, emekçilerin özgürce sendika kurabileceği yahut sendikaya üye olabileceği sendikal özgürlüğe uymama yasağı, ulusal ve etnik köken, toplumsal köken, sıhhat durumu, engellilik, cinsel yönelim, yaş, cinsiyet, siyasi görüş, din yahut dünya görüşü üzere sebeplerle ayrımcılık yasağı vb.
– Şikayet sistemi ve idaresi: Şahısların bir şirketin kendi faaliyet alanındaki yahut direkt bir tedarikçisindeki ekonomik faaliyeti aracılığıyla ortaya çıkan insan hakları ve etraf konusundaki risk ve ihlalleri ihbar edebilmesini sağlayan bir şikayet prosedürünün oluşturulması, uygulanması ve sonuçların nizamlı olarak denetlenmesi.
– İş sıhhati ve güvenliği: İş kazası yahut işle ilgili sıhhat tehlikelerinin ortaya çıkması halinde, yürürlükteki istihdam yeri hukuku kapsamında geçerli olan iş güvenliği yükümlülüklerine riayet etmeme yasağı.
Almanya’ya mal satanlar ne yapmalı?
Başta Almanya olmak üzere AB ülkeleriyle ihracat, tedarikçi ve iş iştiraki alakası içerisindeki şirketlerin önünde ahenk için kısa bir devir bulunuyor. Bu tedarikçilerin maddede belirtilen hususlarla uyumlu siyaset ve prosedürler hazırlamaları, uygulamaya geçirmeleri, temel toplumsal ve çevresel standartlara uyumlu bir kurum kültürü oluşturmaları, kontrollerle uygunluk tespiti yapmaları ve tüm süreçlerini raporlamaları gerekecek.
Başaramayanların Almanya ile iş yapmaları zorlaşıyor. Lakin başarılı olan şirketlerin sürdürülebilirlik ve ESG’yi iş yapış kültürünün merkezine alarak toplumsal ve çevresel standartlara ahenk konusunda yapacağı çalışmalar sonunda elde edeceği birçok kazanım var.
Corpera danışmanları bu kazanımları şöyle sıralamış:
“Özellikle AB ve Almanya pazarında rekabetçiliğini arttırmak, kendi operasyonları ve tedarik zincirlerini daha sürdürülebilir ve daha güçlü kılacak Çevresel, Toplumsal ve Yönetimsel (ESG) yeterli uygulama standartlarına uygunluk, risk değerlendirmesi yoluyla riskleri azaltarak çevresel, toplumsal ve ekonomik maliyetleri düşürmek, kurumsal idaresini düzgünleştirmek ve hesap verebilirlik sistemlerini uygulamak yoluyla sürdürülebilir finansmana erişim imkanını artırmak ve milletlerarası standartlara uygun bir marka kıymeti yaratmak bunların başında geliyor. Bu nedenle, rekabetçiliğin giderek arttığı dünyamızda KOBİ’ler başta olmak üzere tüm şirketlerin strateji ve planlamalarını bu bakış açısıyla yine ele almalarının tam vakti diyebiliriz.”
Yasayı Türk şirketleri için bir tehdit olarak görmekten çok fırsat olarak kıymetlendirmek daha gerçek olacaktır. Birçok Asyalı tedarikçi yasa ile öngörülen şartları sağlamaktan uzak durumdalar. Asya’dan sağlanan kimi malların gümrük birliği içinde olunan Türkiye’den tedarik edilmesi Alman firmalar için daha kolay ve düşük maliyetli bir yol olabilir.
Demir ve Çakmak’ın raporlarında dedikleri üzere: “Bu yasal düzenlemeler sonrasında yasal düzenlemelere ahenk sağlamak, kamuoyunun hassasiyetlerine karşılık vermek için Türk şirketlerinin süratle harekete geçmesi ve gerekli uygunluk kriterlerini acilen karşılayacak adımları atması gerekiyor. Bu adımları atan şirketler, büyük bir rekabet avantajı yakalayacak ve memleketler arası ticaret içerisinde her vakit yer bulacaktır.”
Büyük şirketlerimizin yasaya ahenkte bir sorun yaşamalarını beklemiyorum fakat Almanya’ya ihracat yapan birtakım KOBİ’lerin zorlanmaları kelam konusu olabilir. Türkiye’de faaliyet gösteren ihracatçı KOBİ’lerin ihracat yapmaya devam edebilmeleri ve rekabetçiliklerini artırabilmeleri için ESG alanlarında kıymetli adımlar atmaları gerekecek.
Tedariği kapsayacak
Yasa çok net ve odak alanı çok aşikâr. Tedarik zincirinin kademelerinde insan haklarının ve etrafın korunmasını öngörüyor ve bu istikamette uygunlaştırıcı adımların atılması için zorluyor. Etkilemeye çalıştığı maksat Almanya değil, dünya. Alman şirketlerle iş yapan firmaları kapsama alıyor. Almanya dünya ticaretinde Çin ve ABD ile birlikte en tesirli ülke. Almanya ile iş yapmayan ülke ve hatta firma bulmak neredeyse imkansız.
Corpera danışmanlarının da dediği üzere: “Sürdürülebilirlik uzun yıllardır ve giderek artan bir ehemmiyetle dünyanın gündeminde. Etraf, toplumsal ve ekonomik boyutlarıyla ele alınan sürdürülebilirliğin her alanda hayata geçirilmesi için ise devletler, iş dünyası ve bireyler olmak üzere her seviyede aktörün iş birliği gerekiyor. Bu aktörlerden iş dünyası, bilhassa de sürdürülebilir finans alanındaki gelişmeler sayesinde sürdürülebilirlik konusunda kayda paha bir yol aldı. Artık ise şirketler, sürdürülebilirliği sırf kendi operasyonları kapsamında değil, tedarik zincirlerini de kapsayacak biçimde ele alma noktasındalar.”