Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) datalarına nazaran, son 50 yılda dünya genelinde bilhassa genç nüfusta okuryazarlık oranı kayda kıymet ölçüde artış gösterdi. Lakin bu ilerlemeye karşın 2020’de dünya genelinde 771 milyon yetişkinin okuryazar olmadığına dikkat çekildi. Bu sayının üçte ikisini bayanlar oluşturuyor.
Savaş oranları etkiliyor
UNESCO İstatistik Enstitüsü’nün yayımladığı datalar son yıllarda okuryazarlık oranında uygunlaşan grafiğe işaret ediyor. İstatistikler, 15 yaş üstünde dünya genelindeki okuryazarlık oranının 1990’da yüzde 74, 2000’de yüzde 81, 2010’da yüzde 84 ve 2020’de yüzde 87 düzeyine yükseldiğini ortaya koyuyor.
Veriler, dünya genelindeki savaşların öğrencilerin okula gitme oranlarını olumsuz etkilediğini gösteriyor. Buna nazaran Afganistan, Yemen ve Ukrayna’da yaşanan savaşlar nedeniyle milyonlarca insan, yerinden çıkmak zorunda kaldı.
Savaşın bilançosu
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğine (BMMYK) nazaran, Afganistan’da bu yıl 700 bin, son yıllarda ise yaklaşık 5,5 milyon kişi konutlarını terk etmek zorunda kaldı. Ukrayna’da da savaştan etkilenen 7,1 milyon kişi konutlarını terk ederken, 2 binden fazla okul hasar gördü ve 200’den fazla okul da yıkıldı.
Tüm bu sayıların tahsil sürecindeki öğrencileri direkt etkilediği vurgulandı.
Covid-19 da tesirli oldu
Yayımlanan araştırmada Covid-19 nedeniyle ortaya çıkan olumsuz sonuçlara da yer verildi. Buna nazaran eğitim süreci aksayan 24 milyon kişinin tahsil sürecine dönemeyeceği kestirim ediliyor. Bu bireylerin 11 milyonluk bölümünün de kız çocukları ve genç kızlar olacağı öngörülüyor.
Afrika ve Güney Asya bölgesinde oranlar düşük seviyede
UNESCO İstatistik Enstitüsü’nün bilgileri, bilhassa Afrika ve Güney Asya ülkelerindeki düşük okur müelliflik sayılarını ortaya koyuyor. Buna nazaran Sahraaltı Afrika, dünya genelinde yüzde 34 ile en yüksek okuma-yazma bilmeyen kişi oranına sahip bölge.
Okuma-yazma bilmeyenlerin oranı, Güney Asya ülkelerinde yüzde 27, Avrupa ülkelerinde yüzde 1, Latin Amerika ve Karayipler’de yüzde 6 düzeyinde. Okula iştirakin düşük olması da okuryazarlık oranını da olumsuz etkiliyor. Sahraaltı Afrika ülkelerindeki çocuk ve gençlerin eğitim faaliyetlerine iştirak oranı epey düşük.
Afrika kıtasındaki ülkelerde 6 ile 11 yaş ortasındaki her 5 çocuktan en az biri okula gitmiyor. Yaş aralığı 12 ile 14 ortasında olanlarda ise bu oran her üç çocuktan biri.
Oranlar bayanlarda daha düşük
Dünya genelinde bayan okuryazar sayısının erkeklere oranla daha az olması dikkati çekiyor. Son yıllardaki datalara nazaran, genç bayanlar, okuma yazma bilmeyenlerin yüzde 59’unu oluşturuyor. Orta ve Doğu Asya, Avrupa, Kuzey Amerika, Latin Amerika ve Karayipler’de bayan ve erkek okuryazar ortasındaki fark azken Kuzey Afrika, Batı ve Güney Asya ile Sahraaltı Afrika’da cinsiyetler ortasındaki okuryazarlık oranları farkı daha fazla.
Okuryazar oranının en düşük olduğu ülkelerde kız çocukları erkeklere nazaran daha dezavantajlı pozisyonda bulunuyor. Sahraaltı Afrika ülkelerinde 6 ile 11 yaş aralığında yaklaşık 9 milyon kız çocuğu eğitimden yoksunken, erkeklerde bu sayı 6 milyon civarında.
İstatistikler, 15 yaş ve üzeri bayanların okuryazarlık oranı bu bölgelerde epeyce düşük olduğunu ortaya koyuyor. Buna nazaran 15 yaş üzeri bayanların en düşük olduğu ülkeler; yüzde 37 ile Afganistan, yüzde 22 ile Çad, yüzde 31 ile Mali, yüzde 35 ile Güney Sudan.
Dünya Okuma Yazma Günü
UNESCO, 1967’de 8 Eylül’ün Dünya Okuma Yazma Günü olarak kutlanmasına karar verdi. Her yıl 8 Eylül’de kutlanan Dünya Okuma Günü’nde bireylerin ve toplumların okuryazarlığının ehemmiyetinin vurgulanması ve mevzuyla ilgili sıkıntılar hakkında farkındalık yaratılması hedefiyle çeşitli faaliyetler düzenleniyor.
Bu yılki Dünya Okuma Yazma Günü, dünya çapında “Okuryazarlık Öğrenme Alanlarını Dönüştürmek” teması altında kutlanıyor. Bu yılki maksatlar doğrultusunda UNESCO herkes için kaliteli, eşitlikçi ve kapsayıcı eğitim sağlamak için okuma yazmayı öğrenme alanlarının temel değerini tekrar düşünmek için bir fırsat yaratmayı hedefliyor.