İstanbul Sanayi Odası (İSO) Meclisi’nin 2024 yılı ağustos ayı olağan toplantısı ‘OVP Bir Yılını Tamamlarken Türkiye’de Üretim Hayatının Değerlendirilmesi’ ana gündemi ile gerçekleştirildi. İSO Yönetim Kurulu Lideri Erdal Bahçıvan’ın açılış konuşmasını yaptığı toplantıda Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) Kurucu Yöneticisi Prof. Dr. Güven Sak, İktisat Gazetesi Köşe Müellifi Alaattin Aktaş, ROTA Portföy Başekonomisti Hasret Bayraktar Gökşen ve Peninsula Corporate Finance Kurucu Ortağı, Stratejist Fatih Keresteci’nin iştirakiyle bir de panel düzenlendi.
Ekonomim’in aktardığına nazaran geçen yıl eylül ayında iktisat için bir yol haritası özelliğine sahip Orta Vadeli Program’ın (OVP) açıklandığını hatırlatan Erdal Bahçıvan, “Kabul etmemiz gerekiyor ki geçtiğimiz yıllarda OVP’lerin argümanlı maksatlarıyla tüm kesitlerde beklenti ve heyecan yaratmasına karşın, bunun kısa sürdüğüne ve istenen sonuçların alınamadığına sıklıkla tanıklık ettik. Bu durum bazen açıklanan amaçların gerçekçiliği konusundaki kuşkuların giderilememesinden, bazen de çeşitli sebeplerle uygulamada ortaya çıkan kahırlardan kaynaklandı. OVP’nin rolü, yalnızca gelecek yılın bütçe kanununa ve gelecek üç yılın iktisat siyasetlerine temel oluşturmakla hudutlu değil. Birebir vakitte gerçek bölüme, finans dünyasına ve kamuoyuna verdiği sinyallerle ekonomik beklenti ve davranışları da etkiliyor. Maalesef itimat kaybının nelere mal olacağının somut örneklerinden birini, hala geride bırakmaya çalıştığımız enflasyonist devir bize net bir formda gösterdi” dedi.
‘BİR HAFTA SONRASINI BİLE ÖNGÖREMEZ HALE GELDİK’
Fiyat istikrarının bozulmasının kısa müddette finansal istikrarı da tehdit eder boyuta ulaştığını kaydeden Erdal Bahçıvan, “Kendimizi büyük bir fiyat kaosunun içinde bulduk ve neredeyse bir hafta sonrasını bile öngöremez hale geldik. Tüm bunlar sırf satın alma gücünün ve refahın değil, maalesef ticaret hayatındaki etik bedellerin de önemli formda aşınmasına yol açtı. Neyse ki bu sürdürülebilir olmayan yaklaşım, 2023 ortasından itibaren iktisat idaresindeki değişikliklerle birlikte yerini çok daha sağlıklı bir yönelime bırakmış durumda” diye konuştu.
‘GEÇMİŞ ENFLASYONLARDAN ÇOK FARKLI’
Bahçıvan, “Geçen yılki öngörümüzü doğrulayacak biçimde, dezenflasyonu sağlamak için ekonomik büyümeden vermemiz gereken taviz düşündüğümüzden daha yüksek olabilir. OVP’nin odak noktasında yer alan ‘fiyat istikrarının tesisi’ konusuna gelirsek; mayısta yüzde 75 seviyesinde tepe yapan yıllık enflasyonun haziranda düşmeye başlamasıyla birlikte mevcut programın ‘geçiş süreci’ sona ererken ‘dezenflasyon sürecinin’ başladığı ilan edildi. Başta döviz kuru olmak üzere maliyet baskılarındaki hafifleme, temel mal fiyatlarının artışında kıymetli bir gevşeme sağlamış görünüyor. Öteki yandan, hizmet enflasyonunda ise katılığın kiralar öncülüğünde sürdüğü ve bu tarafta güzelleşmenin daha gecikmeli olacağı anlaşılıyor. Genel beklenti ise enflasyonun bu yılı Merkez Bankası’nın iddia aralığının üst bandı olan yüzde 42 dolayında kapatacağı istikametinde. Olağan enflasyon demişken, bugünün enflasyonu ile çoğumuzun hatırlayacağı 70’li, 80’li, 90’lı yılların enflasyonunu karşılaştırmamak, karıştırmamak gerektiğini düşünüyorum. Zira bugünkü enflasyonun, ekonomik olarak da sosyolojik olarak da ve daha değerlisi topluma kalıcı olarak bırakmış olduğu hasar bakımından da o yıllardaki enflasyondan çok daha farklı olduğunu kabul etmeliyiz. Bunu her geçen gün biraz daha çarpıcı bir halde görüyoruz. Velhasıl bu enflasyon sosyolojik olarak çok daha farklı bir enflasyon.” sözlerini kullandı.
Bahçıvan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Her şeyden evvel o günlerin Türkiye’sindeki tüketim kalıpları, tüketim harcamaları ve tüketimin çerçevesi çok dar ve kısıtlıydı. Bugün ise 2000’li yılların başından itibaren 100-150 milyar dolarlık bir Türkiye’den 1,2 trilyon dolara yaklaşan ve zenginleşen, buna bağlı olarak tüketim alışkanlıkları değişen, hayatın her alanında daha rahat borçlanmaya gidilen, risk alınan bir Türkiye’de yaşıyoruz. İktisadı daha küçük bir ülke sosyolojisinden, bugün zenginleşmiş bir toplumda bu türlü bir enflasyona yakalandığınız vakit, iktisatta oluşan tahribat ve bunun toplumda yarattığı hasar da daha büyük oluyor. Zati bunun yansımalarını ve tesirlerini, üretimden tüketime kadar hayatımızın her alanında görüyoruz. Fiyat istikrarından uzaklaştığımız, yüksek enflasyon ile yaşadığımız her geçen gün, bunun toplumdaki sosyolojik ve ruhsal tesirleri daha da ağırlaşıyor. Çalışma dünyası ve günlük hayatın etik ve ahlak kurallarında bu enflasyonun yarattığı tahribat maalesef artarak kendini gösteriyor. Vakit zaman meclisimizde yaptığım konuşmalarda geçmişte bu bahiste yaptığımız ihtarları hatırlatıyorum. Bugün o söylemlerimize ve ikazlarımıza değinmek istemiyorum. Ancak o zamanki uyarıcı söylemlerimizin özünde işte bu vardı. Artık itiraf etmek gerekirse biz bu mevzuyu maalesef çok hafife almışız. Dahası bu sürecin başında işin nereye varabileceğine ait söylemlerimize rağmen, biz bile sonucun bu kadar ağır olacağını kestirim etmiyorduk. Bu nedenle bugün yeni iktisat idaremizin bu mevzuda verdiği çabanın hiç lakin hiç hafife alınmaması gerektiğini düşünüyoruz. İktisadın yine fiyat istikrarına kavuşması noktasında alınan kararları yerinde buluyor ve sonuçları için toplumun her bölümüne sorumluluk düştüğünü söylüyoruz. Bu bahsin olağana döneceği günler için sabır ve fedakârlık göstermeliyiz.”
‘TASARRUF TEDBİRLERİNE RİAYET EDİLMELİ’
Enflasyonla uğraşın en kıymetli evresinin, tam da içinden geçtiğimiz periyotta başladığının altını çizen Erdal Bahçıvan, “Çünkü artık enflasyonun denetim edilmesi en güç olan kısmına, yani beklentilerin ve fiyatlama davranışlarının olağanlaşmasına odaklanacağız. Merkez Bankası’nın açıklamaları bize şunu gösteriyor: Önümüzdeki periyodun para siyaseti kararlarında, enflasyonun ana eğilimindeki düşüşün sürmesi ve bilhassa 2025 yılı beklentilerinin istenen düzeylere yaklaşması belirleyici olacak. Bu noktada değinmemiz gereken bir öbür konu da maliye siyasetlerinin dezenflasyon gayesiyle ahengi. Çünkü defaten belirttiğimiz üzere kamunun gerek harcama disiplini gerekse yapısal siyasetlerle bu çabada destekleyici olması gerekiyor. Son devirde vergi oranlarında yapılan artışlara karşın, ekonomik faaliyette yaşanacak yavaşlamanın vergi gelirlerini olumsuz etkileyebileceği gerçeği, temmuz ayı bütçe datalarında birinci belirtilerini gösterdi. Hasebiyle zelzele bölgesinin tekrar inşası hariç olmak üzere kamuda tasarruf tedbirlerine riayet edilmesi, kayıt dışılıkla uğraşta kalıcı kazanımlar elde edilmesi ve uzun müddettir lisana getirdiğimiz vergi ıslahatları için adım atılması büyük ehemmiyet arz ediyor” dedi.
(EKONOMİ SERVİSİ)