Fahiş kira artışlarına karşı kiracıları korumak için devreye alınan artırım hududu uygulaması bir yıl daha uzatıldı. 2 Temmuz 2023 ile 2 Temmuz 2024 ortasında kontratı yenilenen kiracıya en çok yüzde 25 artırım yapılacak. Uygulamadan mutlu olmayan konut sahipleri sona takılmamak için beklemeye geçti. Zira 2 Temmuz’a kadar yapılan kiralamada mukavele yenileme tarihi artırım sonu kapsamında olacak. 2 Temmuz sonrasında yapılan mukavelelerde ise artırım periyodunda sınırlama sona erecek. Örneğin; 25 Haziran 2023 tarihinde yeni kiralanan bir meskende artırım devri 25 Haziran 2024 olacak ve bu devirde konut sahibi en çok yüzde 25 artış yapacak. Lakin 3 Temmuz’da yapılan kiralamada artırım periyodu 3 Temmuz 2024 olacağı için mühlet sona erecek ve geçmişte olduğu üzere TÜFE 12 ay ortalaması baz alınarak artış yapılacak.
SINIRILAMA GELDİ KİRALAR YÜKSELDİ
Tüm Teşebbüsçü Emlak Müşavirleri Derneği (TÜGEM) Lideri Hakan Akdoğan, artırım sonunun meseleleri çözmediğini, tersine mesken sahibi-kiracı ilgilerine büyük ziyan verdiğini söyledi. Akdoğan, “Zam hududunda ikinci yıl başlıyor. Fakat mesken sahipleri bu devirde ilanları geri çekti, bekliyor. Zira bugün kiraya verirse bir yıl sonra yüzde 25 artırım yapacak. 10-15 gün sonra verirse artırım hududuna takılmayacak.
Kiralama için bekleyenlerin yanında artırım yapanlar da var. Aslında beklenti 10 bin lira ancak 13 bin lira istiyor. Devletin sınırlamasını bu türlü telafi ediyor. Mevcut kiracılı meskenlerde ise tablo daha vahim. Mesken sahipleri bu oranları kabul etmiyor ve kiracıyı çıkarmak için her yolu deniyor. Çıksın diye taşınma masrafı ismi altında büyük ödemeler dahi yapılıyor. Kimi de sürecin uzamasından sıkılıp mülkünü satışa çıkarıyor. Kiracı cephesinde de büyük mağduriyetler var. Kimi konut sahipleri önemli artışlar istiyor, tahliye için baskı yapıyor. Vatandaş konuttan çıksa tıpkı fiyata yer bulamıyor. Yani şu an hem konut sahibi hem de kiracı mutsuz” dedi.
SÖZLEŞME TARİHİ DEĞİŞİYOR
Yüzlerce emlak ofisini bünyesinde barındıran MasterTürk Grubu’nun Lideri Gökhan Taş, bugünlerde konut sahiplerinin yüzde 25 artırım hududuna takılmamak için temkinli olduğunu belirtti ve şunları söyledi: “Şimdi kira mukavelesi yaparsa bir yıl sonra alacağı yasal artırım yüzde 25. O yüzden ya bekliyor ya da konutu veriyor fakat mukavele ileri tarihli hazırlanıyor. Kelam gelimi bugün anlaştılar, anahtarı da veriyor. Ancak kontrata 2 Temmuz sonrası bir gün yazılıyor. Son birkaç gündür artırım sonu katılaşınca kiralar da arttı. Konut sahipleri boş meskenleri için yüzde15-20 artırım yaptı.”
YÜZDE 25 ARTIŞ UYGULANMIYOR
Sahada yüzde 25 hududunun karşılık görmediğini belirten Taş, şu değerlendirmeyi yaptı: “Yasal düzenleme en çok yüzde 25 dese de piyasada taraflar en düşük yüzde 50 ile anlaşıyor. Mesela kiracı 10 bin lira ödüyor, konutun kira bedeli 30 bin liraya çıkmış. Bu meskende kira yüzde 25 artışla 12 bin 500 olmuyor, kiracı da kabul ettiği için yüzde 50 artışla 15 bin lira deniliyor. 5 yılı geçen bir kiracı için mesken sahibinin tespit davası açma hakkı var. Bu tip durumlarda da eski kira 10 bin lira, yeni kıymet 30 bin lira ise taraflar 20 bin lira ile uzlaşıyor.”
Aynı sitelerde eski kiracı ile yeni kiracının ödediği sayı ortasında uçurum olduğunu belirten Taş, “İstanbul’da bir sitede kiracı 60 bin liraya mesken kiraladı. Üst katındaki komşusu 15 bin lira ödüyor. 15 bin lira olan kiraya yüzde 25 artırım yapılsa 18 bin 750 lira olacak. 60 bin lira tekrar yüzde 25 artırımla 75 bin liraya çıkacak. Birinin artırımı başkasının kirası kadar. Ayrıyeten son devirde konut sahipleri kiracılı mesken satılmadığı için de zorda. Konutun tahliyesi karşılığında satış pahasının yüzde 5’i ödeniyor. 20 milyon liralık bir meskende tahliye karşılığında 1 milyon lira alan kiracı var.”
İŞTE TAHLİL ÖNERİLERİ
Kira meselesinin artırım hududu ile aşılamayacağını belirten kesim temsilcileri ‘kalıcı tahlil gerek’ diyor. Hakan Akdoğan tekliflerini şöyle anlattı :
Kamu-özel kesim işbirliği ile kiralık toplumsal konut projeleri yapılmalı.
Şehirlerin kıymet haritası çıkarılmalı. Vilayet il, ilçe ilçe pahalar belirlenip buna nazaran kirada üst hudutlar oluşturulabilir. Böylelikle hem mesken sahibi fahiş kira isteyemez, hem de meskenin gerçek pahası üzerinden vergi ödemek zorunda kalır.
Emlak ilan siteleri için bir düzenleme kaide. Düzmece ilanlarla piyasa manipüle ediliyor. Kimi vakit çok yüksek fiyatla bölge sayıları yükseltiliyor, kimi vakit düşük fiyatlı ilan girilip kaparo dolandırıcılığı yapılıyor.”
Gökhan Taş ise teklifleri şöyle sıraladı:
Asıl sorun azalan arz. Bu nedenle konut üretimi desteklenmeli.
İstanbul’un etrafına süratli trenle ulaşılacak yeni yerleşim alanları kurulmalı.
Boş meskenlere ek vergi getirilerek sisteme yeni arz girişi sağlanmalı.