Yıl sonunda döviz kurları ve enflasyondaki hareketlenme nedeniyle 2022 bütçesi yürürlüğe girmeden birden fazla harcama kaleminin yetersiz kalacağı ortaya çıkmıştı.
Dünya gazetesi muharriri Nevzat Saygılıoğlu, “Bir kulis bilgisi: Ek bütçe mi geliyor?…” başlıklı yazısında iktidarın, bürokrasiye ek bütçe hazırlanması talimatı verdiğini belirtti.
Yazıda, kulis bilgisinin dışında ek bütçeyi gerekli kılan iki nedenin açıklamasına da yer verildi. Saygılıoğlu, “Birincisi, Hükümetin baskın seçim yapma kararı olabilir. Çünkü olağanda bu ayın sonu itibariyle Meclis’in tatile girecek olması ve Anayasa gereği de 1 Ekim tarihi itibariyle açılması mecburî zarurî olduğundan sonbaharda yapılacak erken seçim için apar topar bir ek bütçe yapılmak isteniyor olabilir” dedi.
Saygılıoğlu’nun yazısı şu biçimde:
“Geçenlerde bir kulis bilgisi geldi kulağıma…
Hükümet, bürokrasiye ek bütçe hazırlanması talimatı vermiş formunda bir kulis bilgisiydi.
Ek bütçe yapılması ne manaya geliyordu?… Aslında yıl içerisinde doğal afetler, kuraklık, yangın üzere nedenlere bağlı olağan dışı harcama artışları yahut gelir azalışları münasebetiyle vakit zaman ek bütçe yapılır.
Bu halde olağan dışı nedenlere bağlı harcama artışı olmadığına nazaran pekala artık neden ek bütçe hazırlığı gündeme gelmişti?…
Konuyu, maliye bürokrasisi üzerinden kısaca bir sorgulamaya çalıştık. Bürokrasiye çalışılması tarafında talimat verilmiş. Bu talimat daha çok genel nitelikli olmuş, galiba çok sayılara dayandırılmamış. Seçim ortamına girildiğinde hususun bu halde gizlenmesi olağan. Yani davul zurna çalarak bütçe hazırlığı yapılmaz, ortadan ve sessiz talimatlarla yola çıkılır.
Bu kulis bilgisinin dışında ek bütçeyi gerekli kılan iki neden daha aklımıza geldi.
Birincisi, Hükümetin baskın seçim yapma kararı olabilir. Çünkü olağanda bu ayın sonu itibariyle Meclis’in tatile girecek olması ve Anayasa gereği de 1 Ekim tarihi itibariyle açılması mecburî zarurî olduğundan sonbaharda yapılacak erken seçim için apar topar bir ek bütçe yapılmak isteniyor olabilir.
İkincisi de tekrar ekim ayına kadar bütçe ödeneklerinin yetersiz kalması ihtimali nedeniyle mecburî olarak ek bütçe yapılması yoluna gidilmek istenebilir.
Şöyle bir bakıyoruz, güya her iki neden de geçerli üzere görünüyor.
Erken ve baskın seçim ihtimali çok ağır bir biçimde gündemde. Çünkü iktisadın gidişatı önümüzdeki 1 yılı kaldıracak üzere değil. Mevcut duruma nazaran önümüzdeki kış şartlarını tamamlamak mümkün değil.
Kaldı ki bir yandan iktidar partisinin seçim startını vermiş olması ve birbiri gerisi sıra seçim yatırımlarını gündeme getirmesi, bir yandan da muhalefet partilerinin yeni vaatlerle vatandaşa yönelmesi erken seçimin ihtimalini artırıyor.
Öte yandan bütçe ödeneklerinin yetersizliği de ek bütçeyi zarurî kılıyor ve öne çekilmesi gereği ortaya çıkıyor.
Bütçe ödeneği muhtaçlığı nasıl anlaşılır?… Bunun için yılı bütçe ödeneklerinin o tarihe kadar kullanılmış kısmına bakılarak bu gereksinim ortaya konulabilir.
Şimdi gelin bu açıdan bütçe uygulama sonuçlarına bir bakalım.
Malum, bütçenin 5 aylık uygulama devri bitti ve 6. ayın içerisindeyiz. Yani bu ayın sonunda bütçeyi yarılamış olacağız. Olağan şartlarda bütçe ödeneklerinin aylar itibariyle kullanımının istikrarlı olduğunu bilhassa aşikâr kalemlerde kıymetli sapmalar olmadığını biliyoruz.
2022 bütçesi ödenekleri 1 trilyon 751 milyar lira. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın resmi sayılarına nazaran 2022 yılının birinci 4 ayında yapılan harcamalar ya da kullanılan ödenek meblağı 786 milyar lira.
Yani 2022 yılı bütçe ödeneklerinin yüzde 45’i yılın birinci 4 ayında esasen tüketilmiş. Meğer bu oran geçen yıl yüzde 31 civarında olmuş. Yani geçen yıl bütçe ödenek kullanımı yüzde 82 oranında artmış.
Bazı rutin kalemler itibariyle de bu durum izlenebiliyor.
Örneğin işçi ödeneklerinin yüzde 41’den fazlası yılın birinci 4 ayında kullanılmış. Birebir halde SGK devlet primi masraflarının de yüzde 40’ı tüketilmiş. Bilhassa de cari transferler kalemindeki ödenek kullanımı yüzde 50’ye yaklaşmış. Bu ortada bütçenin kamburu pozisyonundaki 240 milyar lira fiyatındaki faiz ödeneklerinin de yüzde 43.3’ü kullanılmış.
Demek ki bütçe ödenekleri beklenenden daha süratli kullanılmış; hasebiyle Meclis’in tatil devri de dikkate alınarak ek bütçe konusu gündeme gelmiş diyebiliyoruz.
Kaldı ki mevcut ödeneklerin yetmeyeceği zati biliniyor. Bütçede yer almayan ve yer aldığı halde fiyatı yetersiz kalan ödenekler olduğu biliniyor. Örneğin;
– Kur muhafazalı mevduat hesabının Hazine’ye getireceği yük dikkate alınmış değil,
– İşçi fiyatlarında temmuz ayından itibaren yapılacak düzeltme yahut uygunlaştırma de yok,
– Tıpkı halde çiftçiye yapılacak destekleme ödemeleri de yetersiz kalan bir diğer kalem.
…
Dolayısıyla kulis bilgilerimiz pek yabana atılır cinsten değil. Bakalım, görelim. “