Yeniçağ gazetesi müellifi Prof. Dr. Esfender Korkmaz, bugünkü köşe yazısında “Nereden bakarsak bakalım, şayet hükümet ekonomik kriz olduğunu reddetmeye devam ederse ve bir istikrar programı yapmaz ise ekonomiyi seçimlere kadar götüremez” dedi.
Korkmaz, “Hükümet ekonomiyi bir şirket üzere görüyor ve günlük palyatif tedbirlerle işi götürmeye çalışıyor. Kelam gelimi Akkuyu Nükleer Santrali için Ruslardan gelen dövizle, Suudilerle yapılan swap muahedeleri ile ve ödemeler bilançosunda nereden geldiği aşikâr olmayan dövizlerle günü kurtarmaya çalışıyor. Ya da heterodoks ismi altında karmaşık ve çelişkili düzenlemelerle, yasaklarla işi götürmeye çalışıyor” tabirlerini kullandı. Korkmaz, şu değerlendirmelerde bulundu:
- Kredi derecelendirme kurumları, Türkiye’nin iflasın eşiğinde olduğunu ilan ettiler. Moody’s, Türkiye’nin kredi notunu B2 den B3’e düşürdü. B3, son derece spekülatif manasındadır. Finansal istikrarsızlık ve yetersiz rezerv varlığının bir göstergesidir. Bu derecenin bir altı iflasın kaçınılmaz olduğunu gösterir. Yani Türkiye, kritik eşiktedir. Moody’s, Türkiye’nin notunu düşürürken münasebet olarak “Giderek artan karmaşık düzenleyici mali ve makro ihtiyati önlemlerin makro ekonomik istikrarı geri getirmede tesirli olması mümkün görünmüyor” diyor. Fitch Ratings’in notu B ve Moody’sin notu da B ‘tür. Manası ülke iktisadı son derece spekülatiftir.
- Hükümetin aldığı kararlarla, bir yıl içinde ödenmesi gereken dış borçların çevrilmesi ve cari açığın finansmanı muhtemel görünmüyor. Moody’s cari açığın arttığını ve 2022 GSYH’sinin yüzde 6’sına ulaşacağını da açıkladı. Cari açığın en uygun finansman yolu direkt yabancı yatırım sermayesidir. Bu sene birinci 6 ayda bu cins sermaye gelmedi ve aksine 0,6 milyar dolar da çıktı. Cari açığın öteki bir finansman aracı dış borçlardır. Türkiye, dış borçları çevirmek için yüksek faiz ödüyor. Bugün için yüzde 6,5 iflas sigorta risk primi ve yüzde 3 faiz dersek, en az yüzde 9.5 faizle tahvil satıp dış borç bulabiliyor. Dahası, hükümet ihracatçıya döviz gelirinin yüzde 70’ini bozdurma mecburiliği getirdi. Kredi alanlara, bu krediler ile döviz alımı yasağı getirdi. Öte yandan Merkez Bankası rezervleri ekside… Merkez Bankası gerçek kur endeksine nazaran kur kıymetli. Bir doların 10 lira olması gerekirdi. 18 lira. İthalatçı döviz bulmak zorunda. Yabancılar risk yüksek diye vadeli ithalat süreci yapmıyor. İthalatçı ya kredi ile yahut içerden döviz bulmak zorundadır. Üretimde orta malı ve hammadde ithalat girdi hissesi yüksek. İthalat aksarsa üretim de aksar. TCMB ödemeler bilançosuna nazaran bu yılın birinci 6 ayında 32.4 milyar dolar cari açığın 17.5 milyar doları nereden geldiği muhakkak olmayan döviz girişi ile karşılanmış. Belirsizlik yüksektir. Yarın daha çok döviz çıkışı olabilir. Yani sürdürülemez. Bu kurallar altında özel kesim, ithalat yapmak ve dış borçlarını çevirmek için nereden ve nasıl döviz bulacak?
- Piyasaya müdahale ve yasaklar, tersten kesiyor toplumsal maliyetleri ve riskleri daha çok artırıyor. Faiz siyaseti ile kolay kolay çözülebilecek kur artışları için kur muhafazalı mevduat getirildi. Bütçe açıkları arttı. Vergi verenden parası olana gelir transfer edildi. Maliyetleri düşürmeden, fiyat indirimi ve yasaklar piyasa sistemini bozdu. Yasaklar devam ederse karaborsa başlayacaktır.
Sonuç: Milletlerarası kuruluşlar, kredi derecelendirme kuruluşları, dışarıda ve içeride dataları kıymetlendiren herkes, Türkiye iflasın eşiğinde diyor ve ama hükümet kriz yok diyor. Anlaşılır üzere değil.