Akromegali, bedende çok ölçüde büyüme hormonu bulunmasına bağlı olarak el ve ayaklarda büyüme ve yüz çizgilerinde kabalaşma ile kendini muhakkak eden bir hastalık. Dünyada her 100 bin bireyden 3’ü ila 14’ünde görülüyor, fakat ülkemizdeki görülme sıklığı şimdi kesin olarak bilinmiyor. Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Sema Yarman, “Çok nadiren genetik geçişli olabilen akromegalinin nedeni çoğunlukla hipofiz bezinin büyüme hormonu salgılayan hücrelerinden çıkan ve kanser olmayan yeterli huylu bir tümördür. Bu tümörden çok ölçüde salgılanan büyüme hormonu diyabet, yüksek tansiyon, kalp yetmezliği, uyku-apne sendromu, eklem ağrısı, ellerde uyuşma ve güçsüzlük, kalın bağırsakta polip, tiroit tümörü ve çok daha az öbür tümör oluşumlarına yol açabilir” diye konuştu.
En erken belirti, el ve ayakta büyüme
Akromegalinin pek çok belirtisi var. En erken rastlanan belirtilerin başında “yumuşak doku artışına bağlı el ve ayaklarda büyüme” geliyor. Öbür belirtiler ise kaş kemerlerinin öne hakikat belirginleşmesi, alt çenenin öne yanlışsız çıkması üzere yüz sınırlarında kabalaşma, diş ortalarının açılması, dudaklarda dolgunluk, burun ve lisanda büyüme, ellerde uyuşma ve güçsüzlük, ciltte kalınlaşma ve yağlanmada artış, çok terleme, göğüsten süt gelmesi ve eklem ağrısı halinde sıralanıyor. Tümör büyüyerek etrafındaki dokulara baskı yaparsa baş ağrısına; görme hududuna (optik kiazmaya) baskı yaparsa da görmede azalmaya neden olabiliyor. Tümörün çok büyüyüp hipofiz bezinin başka hormonları salgılayan sağlam hücrelerine baskı yapması halinde ise bu hormon eksikliklerine bağlı yorgunluk ve halsizlik, kısırlık, adet düzensizliği, erkeklerde cinsel güçte azalma ve isteksizlik üzere tablolara yol açabiliyor.
Hasta, akromegaliyi tesadüfen öğrenebiliyor
Rahatlıkla gözlemlenebilen büyüme belirtileri, hastanın günlük hayatına yansıyor. Örneğin hastanın yüzük ölçüsü ve ayakkabı numarası giderek büyüyor, yıllardır kullandığı saati kolunu sıkıyor, kaskı başına dar gelmeye başlıyor, diş protezi sıktığı için sıkça değiştiriliyor, ameliyat olmasına karşın horlama ve burun tıkanıklığı devam ediyor. Endokrinolog Prof. Dr. Sema Yarman, bu belirtilerin dışında hastaların kendilerine başvurmaya nasıl karar verdiğini şöyle anlattı:
“Hasta uzun mühlet görüşmediği bir tanıdığının kendisine çok değişmiş ve irileşmiş olduğunu söylediğinde bu sorunu fark edebiliyor. Bu durumda hastanın yeni ve 7-8 yıl evvelki fotoğraflarını karşılaştırması işe yarayabilir. Bazen tesadüfen karşılaştığı bir Akromegali hastasından duyarak kendisi de bu hastalığı taşıdığını düşünebiliyor. Ya da ailesinde kendisi üzere sonradan irileşen ve beyin ameliyatı geçirmiş şahısların bulunduğunu öğrenebiliyor.”
Kolaylıkla teşhis konulabiliyor
30 ila 50 yaş ortasında daha çok görülen Akromegalide klinik bulgular hastadan hastaya değişiyor ve çok yavaş geliştiği için hastalık yıllarca fark edilmeyebiliyor. Meğer ki tipik bulguları var ise endokrinolog tarafından çarçabuk teşhis konulabiliyor. Muayenenin akabinde başta büyüme hormonu seviyesi olmak üzere birtakım hormonal tetkikler daha yapılıyor ve tümörün görüntülenmesi için hipofiz MR formülüne başvuruluyor.
Tedaviyle ömür kalitesi iyileşiyor
Tedavi süreci çoğunlukla başarılı geçen akromegali hastalarının hem hayat kalitesi yükseliyor hem hayat beklentisi sağlıklı bireylerdeki üzere olağana dönüyor. Tedavide birinci basamak, hipofiz ameliyatlarında tecrübeli bir beyin cerrahı tarafından bulunan tümörün burundan girilerek çıkartılması oluyor. Ameliyat muvaffakiyetinin, tümörün büyüklüğüne ve beyin cerrahının tecrübesine bağlı olduğunu belirten Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Sema Yarman, “Genellikle küçük tümörlerin çıkarılması büyük olanlardan daha başarılıdır. Büyük tümörlerde ise ameliyat, baş ağrısının giderilmesinde ve görme bozukluklarının ortadan kaldırılmasında hayli tesirlidir. Lakin büsbütün çıkarılması mümkün olamayan çok büyük tümörlerde ameliyat sonrası ilaç yahut ışın üzere ek tedaviler gerekebilir” dedi.
Çoğu kere hasta, ameliyat sonrası birinci birkaç gün içinde yumuşak doku gerilemesine bağlı olarak yüzünde incelme, el ve ayaklarında ufalma hissediyor. Tedaviyle, hormonal denetimi sağlayarak hastalığın aktivitesini önlemek ve böylelikle eşlik eden başka hastalıkları güzelleştirmek hedefleniyor. Hastaya en uygun tedavi sistemine ise bu mevzuda tecrübeli endokrinolog karar veriyor.
Akromegali hastası sağlıklı bir hamilelik geçirebilir
Akromegali hastalarının merak ettiği sorulardan biri de gebeliğin mümkün olup olmadığı. Prof. Dr. Yarman bu mevzuda da şunları söyledi:
“Tümör üreme hormonu salgılayan hücrelerden hormon salınımına mani olmadıkça hasta çocuk sahibi olabilir. Ameliyattan sonra çocuk sahibi olan hastalar da vardır. Lakin, ameliyat yahut ışın tedavileri çocuk sahibi olma talihini azaltabilir. Hamilelikte büyüme hormonu düzeyindeki değişiklikler olsa da ekseriyetle olağan bir hamilelik ve sağlıklı bir doğum gerçekleşir.”